Yumurtalık (Over) Rezervi Nedir?

Kadının doğurganlık potansiyeli, hamile kalma kapasitesidir. Yani bir kadının yumurtalıklarında bulunan foliküllerin (yumurtaların) sayılsal olarak miktarını ve kalitesini ifade eder.

Özellikle çocuk sahibi olmak isteyen çiftlerde Over Rezervlerinin değerlendirilmesi oldukça önemlidir. Çünkü bu değerlendirmenin sonuçlarına bağlı olarak infetilite (kısırlık) tedavisi için uygulanacak yöntem hakkında ve kişinin hamile kalma şansı hakkında önemli bilgiler elde edilir.

Over Rezervinin yüksek olması kadının yumurtalıklarında foliküllerinin fazla, kaliteli, ve hamile kalma şansının yüksek olduğunun göstergesidir.

Kişinin yumutalığındaki follikül miktarını yansıtan en önemli faktör kişinin o an ki yaşıdır. Yaş ilerledikçe özelliklede 35 yaşından sonra folikül sayısı ve kalitesi azalır, 40 yaşından sonra bu olay daha da hızlanır. Over Rezervi azalan kadınında kendiliğinden ya da tedaviyle gebe kalma şansı azalır, hatta gebelik olsa bile düşük riski artar.

Over Rezervenin azalmasına neden olan faktörler;

• yaş,
• obezite,
• sigara alışkanlığı,
• önceden geçirilmiş yumurtalık yada kist ameliyatı,
• şiddetli endometriozis,
• kemoterapi veya radyoterapi,
• erken menapoz

Yumurtalık rezervinin değerlendirilmesi yalnızca bir testen ibaret değildir. Sağlıklı bir sonuca varmak için kullanılan testler ve yöntemler bulunmaktadır:

FSH (Folikül Uyarıcı Hormon) ve LH (Luteinizan Hormon) Ölçümü

Adetin 3. gününde kanda ölçülen rezerv konusunda önemli bilgiler veren bu test, beyin tarafından yumurtalıklardan yumurta gelişimini uyarmak için salgılanan bir hormondur. Yumurtalık bu hormona ne kadar iyi cevap veririse FSH o kadar az salgılanır. Başka bir deyişle FSH ve over rezervi arasında ters bir orantı vardır diyebiliriz. Yumurtalardaki yumurta sayısı azaldıkça FSH yükselir. FSH düzeyinizin 15 mlU/ml olması gerekse de 10mlU/ml nin altında olması özellikle iyi rezerv belirtisidir.

Döllenmeye uygun bir yumurta içeren olgun bir folikülün gelişimi için FSH ile birlikte LH gerekmektedir. FSH hormonu etkisiyle foliküller büyür ve adetin orta döneminde LH (Luteinizan Hormon) hormonunun etkisiyle çatlama sonucunda yumurtlama gerçekleşir.

LH, yumurtanın olgunlaşmasından ve yumurtlanmasından sorumludur. Ayrıca hamileliğin ilk zamanlarında gerekli olan desteği sağlayan korpus luteumun (yumurtanın atıldığı folikülün sonraki hali, hormon salgılayan yapı) devamlılığını sağlar. LH etkinliği için bir Uygun Değer Aralığı vardır. Çok yüksek olması yada çok düşük olması yumurtaya zarar verdiğinden LH tedavi aralığının belirlenmesi gerekir.

LH’unun ölçümü ve yükselmelerinin izlenmesi yumurtalık rezervi hakkında bilgi verir ancak FSH kadar önemli değildir.

E2 (Estradiol) Ölçümü

E2’nin adetin 3. Gününde yapıldığında 75 pg/ml nin altında olması iyi rezerv olduğunun bir göstergesidir. Fakat bu ölçüm yapıldığında tek başına bir kriter olarak değerlendirilmemelidir. FSH ile birlikte değerlendirilmelidir.

(P) Progesteron Ölçümü

Progesteron ölçümü eğer adetin 10. gününde P>1.1ng/ml olursa foliküler fazın kısaldığı, yumurtalık rezervinin azaldığı, gebeliğe ulaşmanın ciddi oranda azaldığı, zorlaştığı düşünülür.

İnbihin B Seviyesi

FSH üzerinde etkisi vardır. Yaş ilerledikçe ve over rezervininde azalmasıyla beraber İnhibin B seviyesi azalır. FSH artar. Adetin 3. Günü bu düzeyin 45 pg/ml den düşük olması kötü over rezervi göstergesidir.

AMH (Anti Müllerian Hormon)

Over rezervi azaldığında AMH seviyesinde düşüş meydana gelir. Over rezervi için güvenilirdir. Adetin 3. Gününde yapılması şart değildir. Adetli olunulan bir günde yapılabilir.

FSH ve LH yumurtalıkların faaliyetinde etkilidirler. Ancak bunlar dolaylı belirteçlerdir. AMH ve InHibin B ise direkt olarak yumurtalıklarda üretildikleri için rezerv ve yumurtalık fonksiyonlarını doğrudan göstermektedir.Ayrıca FSH bazı dönemlerde değişiklikler gösterirken AMH ve Inhibin B daha stabil durumda olur.

Transvajinal Ultrasonografi

Adetin 3. Gününde yapılan ultrasonografide antral folikül dediğimiz yumurtacık sayıslarının belirlenmesinde güvenilir bilgi elde edilir. Her iki overda yani yumurtalıkta 7-10 tane yumurtacık olması over rezervinin iyi olduğunu gösterir. Fakat buna rağmen tek başına değil diğer testlerle birlikte değerlendirlmesi daha uygun olabilir.

Clomiphene citrate challenge test (CCCT)

İlaç kullanımı ile birlikte yumurtalıkların uyarılıp yumurta olgunlaştırarak yanıt vermesi esasına dayana bir testtir. FSH düzeylerinin yorumlanmasına katkı sağlamaktadır.